Wat is een medezeggenschapsorgaan?

Een medezeggenschapsorgaan is een, al dan niet bij wet ingesteld, zelfstandig orgaan voor inspraak bij een instelling of organisatie. Het is een adviserend orgaan met soms ook wettelijke bevoegdheden.

Welke medezeggenschapsorganen zijn er?

Een medezeggenschapsorgaan is te vergelijken met een ondernemingsraad en kan worden ingesteld, daar waar een OR wettelijk niet verplicht is. Naast de ondernemingsraad heb je ook nog de personeelsvertegenwoordiging, de personeelsvergadering en de Europese Ondernemingsraad.

Wat is een ondernemingsraad?

Op grond van de Wet op de Ondernemingsraden is een ondernemer bij ondernemingen waarin ten minste 50 personen werkzaam zijn, verplicht tot het instellen van een ondernemingsraad (OR). Indien een ondernemer (of in een groep verbonden ondernemers) twee of meer ondernemingen in stand houden waarin tezamen ten minste 50 personen werkzaam zijn, bestaat bovendien de verplichting tot het instellen van een gemeenschappelijke ondernemingsraad.

Wanneer er geen verplichting bestaat tot het instellen van een OR op grond van het bovenstaande, kan de ondernemer steeds vrijwillig een OR instellen.

Aangezien de verplichting tot het instellen van een OR is gekoppeld aan het drijven van een onderneming kan een ondernemer binnen een concern gehouden zijn meerdere OR's in te stellen. Indien de medezeggenschap hierdoor beter tot zijn recht komt, is de ondernemer bevoegd om in plaats van afzonderlijk OR's de zojuist genoemde gemeenschappelijke OR in te stellen. Dit is het geval wanneer de verschillende ondernemingen in overwegende mate een gemeenschappelijk bedrijfsbeleid beleid voeren, zowel bedrijfseconomisch als arbeidsorganisatorisch.

De instelling van een gemeenschappelijke OR kan aldus het gevolg zijn van een verplichting of van een bevoegdheid.

Indien een ondernemer twee of meerdere OR's heeft ingesteld én het bevorderlijk is voor een goede toepassing van de Wet op de Ondernemingsraden kan een ondernemer naast de bestaande OR's gehouden zijn tot het instellen van een centrale ondernemingsraad (COR) of een groepsondernemingsraad (GOR). Een COR wordt ingesteld voor het hele concern en de GOR voor een deel van het concern.

De leden van de ondernemingsraad worden gekozen door en uit de werknemers van de onderneming. De omvang van de OR is afhankelijk van het aantal werknemers dat in de onderneming werkzaam is. Het aantal varieert tussen de 3 en 25 leden. Lidmaatschap of kandidaatstelling mag niet leiden tot benadeling van de positie van de werknemer binnen de onderneming. Om die reden geldt er voor (kandidaat-)leden ontslagbescherming in de vorm van een opzegverbod.

Van belang is dat de OR in de gelegenheid wordt gesteld een substantiële bijdrage te leveren aan de totstandkoming van belangrijke besluiten in de onderneming. De OR komt daartoe een aantal bevoegdheden toe.

• Zo heeft de OR het recht van initiatief; het recht om alle aangelegenheden die de onderneming betreffen aan de orde te stellen (in een vergadering dan wel schriftelijk).
• Voor bepaalde besluiten heeft de OR bovendien het recht van advies. Indien er vervolgens in afwijking van dit advies wordt besloten, heeft de OR het recht hiertegen in beroep te gaan.
• De OR heeft voorts een zogenaamd instemmingsrecht ten aanzien van besluiten tot vaststelling, wijziging of intrekking van bepaalde regelingen op het gebied van secundaire arbeidsvoorwaarden en privacy. Bij het ontbreken van instemming door de OR behoeft de ondernemer vervangende toestemming van de kantonrechter.
• Tenslotte heeft de OR het recht op inlichtingen en gegevens teneinde haar taak naar behoren te kunnen vervullen.
   

Wat is de personeelsvertegenwoordiging?

Bij kleine ondernemingen waar tenminste 10 personen werkzaam zijn én de helft van de werknemers daarom verzoeken, is de ondernemer verplicht tot het instellen van een zogenaamde personeelsvertegenwoordiging. De personeelsvertegenwoordiging kan in alle gevallen ook vrijwillig worden ingesteld.

De personeelsvertegenwoordiging is een lichte versie van de OR en heeft derhalve minder verregaande bevoegdheden toegekend gekregen:

• Op de ondernemer rust de verplichting om de personeelsvertegenwoordiging in de gelegenheid te stellen een advies uit te brengen over elk voorgenomen besluit dat kan leiden tot verlies van de arbeidsplaats of een belangrijke verandering van de arbeid of arbeidsvoorwaarden van ten minste een kwart van de werknemers. De ondernemer dient dit advies serieus mee te wegen, maar in tegenstelling tot de OR komt de personeelsvertegenwoordiging geen beroepsrecht toe.
• De personeelsvertegenwoordiging heeft een instemmingsrecht ten aanzien van personele regelingen (werktijden, arbeidsomstandigheden, veiligheid en ziekteverzuim).
• Tenslotte heeft ook de personeelsvertegenwoordiging het recht op informatie om haar taak naar behoren te kunnen vervullen.
   

Wat is de personeelsvergadering?

Indien er geen personeelsvertegenwoordiging wordt ingesteld, is de ondernemer verplicht de werknemers ten minste twee maal per jaar in de gelegenheid te stellen gezamenlijk met hem bijeen te komen. Deze personeelsvergadering dient ook te worden gehouden, wanneer ten minste een kwart van de werknemers hierom vraagt. De personeelsvergadering heeft een adviesrecht ten aanzien van besluiten die leiden tot grote veranderingen in het werk, tot minder werk, tot  grote veranderingen in arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden bij ten minste een kwart van de werknemers.

Wat is de Europese Ondernemingsraad?

Tenslotte dient voor de volledigheid nog opgemerkt te worden dat de verplichting bestaat tot het instellen van een Europese Ondernemingsraad (EOR) indien een ondernemer in ten minste twee Europese lidstaten een onderneming drijft met ieder ten minste 150 werknemers én tezamen ten minste 1000 werknemers.