Laatst sprak Jan Janssen van Ondernemer Jan BV zijn buurman Piet Pieters, die ook een eigen BV heeft. Piet vertelde Jan dat hij bij de notaris was geweest om zaken op papier te zetten voor de nalatenschap van zijn bedrijf. De notaris heeft Piet geholpen zijn wensen op papier te zetten. Hierbij vertelde de notaris Piet over de BOR. Piet heeft de zaken nu zo geregeld dat zijn zoon het bedrijf zal erven en voortzetten op het moment dat Piet er niet meer is. Jan had hier zelf nog niet eerder over nagedacht. Hij is ten slotte nog kerngezond en vol levenslust. Daarnaast heeft hij geen partner en daarmee komt zijn nalatenschap sowieso toe aan zijn twee kinderen. Maar het verhaal van zijn buurman heeft hem aan het denken gezet. Daarom kwam hij laatst bij ons op kantoor om de zaken te bespreken. Hij wilde graag advies over zijn nalatenschap als ondernemer.

Laten wij beginnen met die BOR ofwel de bedrijfsopvolgingsregeling. Want wat doet die regeling nou eigenlijk? De BOR biedt je de mogelijkheid jouw onderneming fiscaal vriendelijk over te dragen aan jouw kinderen/opvolgers. Dit kan bij overlijden door middel van een erfenis, of tijdens leven door het doen van een schenking. Bij de vererving of schenking van jouw ondernemingsvermogen is een vrijstelling van maar liefst € 1.084.851 (in: 2019) van toepassing én daarnaast wordt het meerdere van dit vermogen nog eens voor 83% vrijgesteld. Over de 17% waar wél erf- of schenkbelasting verschuldigd is, kan nog eens 10 jaar rentedragend uitstel tot betaling worden aangevraagd bij de Belastingdienst. Kortom, de eerste 10 jaar hoeft er géén euro erf- of schenkbelasting over het verkregen ondernemingsvermogen te worden betaald!

Voordat je gebruik kunt maken van de BOR, dient jouw situatie te voldoen aan een viertal vereisten.

Als eerste wordt er gekeken naar de bezitstermijn. De schenker of erflater dient de onderneming/aandelen een bepaalde tijd in zijn of haar bezit te hebben. Bij vererving is deze periode minimaal 1 jaar en bij het schenken van de aandelen of onderneming is dit minimaal 5 jaar. De tweede vereiste waar rekening mee gehouden moet worden is de voortzettingstermijn. De kinderen (opvolgers) van het verkregen ondernemingsvermogen moeten de onderneming minimaal 5 jaar voortzetten. Dit betekent dat de oorspronkelijk ondernemingsactiviteiten in deze periode door moeten gaan én de opvolger(s) mag/mogen de onderneming/aandelen niet verkopen. Als derde kwalificeert enkel het ondernemingsvermogen dat dienstbaar is aan de ondernemingsactiviteiten voor de BOR. Eventuele beleggingen en/of vastgoed (dat niet dienstbaar is aan de onderneming) komt/komen dan ook niet in aanmerking voor de regeling. De laatste vereiste is de dienstbetrekkingseis. Dit houdt in dat de opvolger(s) van het ondernemingsvermogen bij een schenking minimaal 3 jaar voorafgaande aan de schenking een arbeidsrelatie moet(en) hebben met de onderneming.

Wanneer voldaan is aan bovenstaande vereisten verkrijgt/verkrijgen de opvolger(s) per onderneming de royale vrijstelling van ruim één miljoen én tevens 83% vrijstelling over het meerdere.

Maar waarom hebben we in Nederland deze fiscaal gunstige regeling? De bedrijfsopvolgingsregeling is in het leven geroepen omdat de Nederlandse economie voor een groot gedeelte draait op familiebedrijven. Bij de overdracht van een familiebedrijf naar de volgende generatie wordt deze overdracht belast met inkomstenbelasting én erf- of schenkbelasting. Verondersteld wordt dat deze belastingaanslag betaald moet worden uit het vermogen van het familiebedrijf. Met de BOR wordt derhalve de continuïteit van deze familiebedrijven beschermd en daarmee de Nederlandse economie.

Om ervoor te zorgen dat de ondernemingsactiviteiten van Ondernemer Jan BV bij wilsonbekwaamheid van Jan door blijven gaan, is het verstandig een algehele of bijzondere volmacht te verlenen aan iemand die Jan 100% vertrouwt. Deze volmacht gaat werken op het moment dat Jan zelf de zaken binnen zijn onderneming niet meer kan regelen. Zo een volmacht kan bij de notaris worden opgemaakt en ondertekend. Naast deze algehele of bijzondere volmacht wordt in het notariaat tegenwoordig steeds vaker gebruik gemaakt van een levenstestament. Dit is een uitgebreide algehele volmacht die voorziet in de situatie dat Jan zelf niet meer in staat is zijn privé, zakelijke en medische belangen te behartigen. Daarnaast zou Jan in een levenstestament persoonlijke wensen kunnen opnemen, bijvoorbeeld ten aanzien van medische wensen, maar ook ten aanzien van allerlei praktische zaken zoals de verkoop van de eigen woning of de verzorging van huisdieren.

Tevens is het van belang dat Jan zijn onderneming goed achterlaat in het geval hij komt te overlijden. Wie is zijn bedrijfsopvolger? Zijn twee kinderen, één van de kinderen of toch een buitenstaander? Een testament is daarbij van groot belang om de onderneming naar de beoogde bedrijfsopvolger na te laten. Ook kan in een testament het een en ander worden geregeld om álle kinderen enigszins gelijk te behandelen. Indien één van de kinderen géén opvolger (wil) zijn, verkrijgt hij/zij immers géén fiscaal voordelige faciliteit en dient over de volle verkrijging erfbelasting te betalen.

Indien Jan géén testament heeft opgesteld vererft de onderneming in gelijke delen naar zijn twee kinderen. Het is dan maar de vraag of de bedrijfsopvolgingsregeling optimaal wordt benut, wellicht wil één van de twee de onderneming niet voortzetten (voor een termijn van 5 jaar). Daarnaast kan degene die het bedrijf wél wil voortzetten erg gehinderd worden door zijn broer/zus indien hij/zij deze carrière niet wenst, maar wel medezeggenschap heeft in beleidsbesluiten doordat hij/zij medeaandeelhouder is geworden bij de vererving. Tevens zouden bijvoorbeeld discussies kunnen ontstaan over het dividendbeleid. De geschikte bedrijfsopvolger is wellicht geneigd investeringen in het bedrijf te doen, maar zijn broer/zus ziet liever dat dit geld wordt uitgekeerd (dividend). Kortom, niks regelen kan niet alleen fiscaal nadelig zijn, maar ook tot conflicten binnen de familie leiden.

Jan komt te overlijden en laat zijn aandelen in Ondernemer Jan BV en privévermogen na. Bij zijn overlijden heeft Jan de aandelen ruim 20 jaar in bezit en daarnaast kwalificeren de aandelen volledig tot het ondernemingsvermogen. De aandelen hebben in totaal een waarde van € 2.500.000. Het privévermogen, bestaande uit spaargelden, een vakantiewoning en beleggingen, heeft eveneens een waarde van € 2.500.000. De totale nalatenschap van Jan bedraagt daarmee € 5.000.000.

De zoon van Jan is de beoogde bedrijfsopvolger, hij werkt al jaren mee in het bedrijf en zou graag het bedrijf van zijn vader voortzetten. Jan heeft daarom in zijn testament bepaald dat zijn aandelen vererven naar zijn zoon. Het overige privévermogen vererft naar zijn dochter. Hoeveel erfbelasting zijn zoon en dochter verschuldigd?

De vraag is of de kinderen van Jan gevoelsmatig eerlijk worden behandeld? Uit fiscaal oogpunt is het een zeer ongelijke behandeling. Aan de andere kant heeft de zoon van Jan de zorgen en risico’s van het bedrijf én dient hij minstens 5 jaar voort te zetten. Gaat immers het bedrijf binnen 5 jaar failliet, dan wordt de bedrijfsopvolgingsregeling voor de zoon van Jan teruggenomen en moet hij alsnog, net zoals zijn zus, ongeveer € 480.000 aan erfbelasting betalen. Het is goed om al deze zaken eens te bestuderen en te bespreken met de familie en of opvolgers, zodat ook jij alles goed achterlaat.

(In jouw persoonlijke situatie kan het zo zijn dat je de zaken beter anders kunt regelen dan in deze casus, vraag daarom altijd advies bij een notaris of adviseur)